هر سال گروه تازه‌ای از همکاران به خانواده مراقبان سلامت روان کشور می‌پیوندند و دوران چهارسالۀ دستیاری روانپزشکی را در مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی ایران آغاز می‌کنند و در ابعاد گوناگون این شاخۀ منحصر به فرد طب، ماهر می‌شوند.
دستیار گرامی خوش‌آمدید! این صفحه به شما کمک می‌کند با آگاهی و آرامش بیشتری دوران دستیاری را آغاز کنید.
فهرست مطالب این صفحه:
- برنامه هفتگی، برنامه چهارساله
- درباره تعامل با بیماران
- راهنماها، برنامک‌ها، و منابع مفید
- اهداف آموزشی شما
- برخی دستورالعمل‌ها و مقررات
برنامه هفتگی، برنامه چهارساله
- برنامه هفتگی شما به طور معمول به صورت زیر است؛ با این حال همیشه درباره آخرین تغییرات برنامه و برنامه‌های عصرگاهی مانند جلسات سوپرویژن با مسئولین آموزشتان هماهنگ باشید.
- در چهار سال دستیاری در یکی از چهار مسیری که مدون شده قرار می‌گیرید تا در همۀ چرخش‌های روانپزشکی مهارت کسب کنید و این تخصص فوق‌العاده را از زوایای گوناگون بشناسید. آخرین نسخه برنامه چهارساله دستیاری روانپزشکی دانشگاه ایران را در تصویر زیر ببینید.
- در کنار مشارکت فعال در چرخش‌های سه ماهه لازم است از سال نخست، ایده‌پردازی درباره پایان‌نامه را آغاز کنید و به تدریج آن را پیش ببرید و تا اواسط سال آخر به ثمر برسانید.
- افزون بر حداقل‌های بالا، در دوران دستیاری می‌توانید فرصت‌های فوق برنامه موثر و گوناگونی برای تقویت مهارت‌ها و کسب تجربه‌های علمی و بالینی برای خودتان بیافرینید و از دسترسی آسان به همکاران ارشد و جوانتان و همکاری با ایشان بهره ببرید و به این ترتیب، سال‌های کوتاه و گران‌بهای دستیاری‌تان را غنی‌تر و دلپذیرتر کنید.
درباره تعامل با بیماران
- در مواجهه با بیماران روانپزشکی هم همچون سایر بخش‌ها و بیمارستان‌ها موازین کلی ارتباط حرفه‌ای و انسانی با بیماران را رعایت کنید؛ این اصول، هم اخلاقی هستند و هم کارآمد.
- استانداردهای پوشش حرفه‌ای را رعایت کنید؛ این پوشش به شما کمک می‌کند با بیماران و همراهانشان ارتباطی امن، حرفه‌ای و احترام‌آمیز برقرار کنید و مرزهای بالینی را حفظ کنید.
- پرخاشگری از طرف بیماران به ندرت اتفاق می‌افتد؛ در صورت مواجهه با بیمار پرخاشگر، حفظ ایمنی اولویت دارد. اگر احساس خطر کردید فاصله بگیرید و سپس با مشورت با همکار ارشدتان و در صورت نیاز، با حضور نگهبان بیمارستان به بالین بیمار بازگردید. اگر در این زمینه نگرانی دارید موضوع را با استادتان در میان بگذارید و روش‌های آرام‌سازی را از او بیاموزید.
- در صورت مواجه شدن با درخواست‌های غیربالینی که گاهی توسط برخی بیماران مطرح می‌شود (مانند تقاضای استفاده از تلفنتان یا تهیه وسایل)، ضمن حفظ برخورد حرفه‌ای و همدلانه، درخواستشان را رد کنید. مثلا می‌توانید لحظه‌ای درنگ کنید تا جمله‌شان کامل شود و سپس با آرامش بگویید متاسفانه مطابق قوانین بیمارستان نمی‌توانید خواسته‌شان را عملی کنید. می‌توانید پیشنهاد کنید این نیازشان را با پزشک معالجشان مطرح کنند.
- هنگام تعامل با بیماران قواعد معمول ارتباط انسانی را رعایت کنید؛ مثلا با صدای خیلی بلند یا خیلی آرام صحبت نکنید، به انسان‌ها احترام بگذارید، دست‌هایتان را در جیب یا در پشتتان قرار ندهید، و به صحبت همگان حداقل چند ثانیه گوش دهید.
- در هنگام ویزیت بیماران، واکنش‌هایتان را مدیریت کنید؛ ممکن است یک واکنش کوچک ما به سخن یا رفتار بیمار، رنج بزرگی برای او یا همراهانش ایجاد کند.
- در هنگام ویزیت استفاده از تلفن همراه را به حداقل ممکن برسانید تا احتمال هرگونه نگرانی یا سوءتعبیر - مثلا درباره ضبط صحبت‌ها یا نادیده گرفتن بیمار یا … - را به حداقل برسانید.
- در هنگام ویزیت می‌توانید کتابتان را همراه بیاورید و همزمان با شنیدن صحبت‌های بیمار و همکاران، به قسمت‌های مرتبط مراجعه کنید و با تجربۀ بالینی‌تان تطابق دهید. (بخش منابع آموزشی مفید را ببینید).
- تمامی آنچه در جلسات بالینی و راندهای آموزشی دربارۀ بیماران می‌شنویم محرمانه است و می‌بایست از افشای آن به هر نحوی جلوگیری کنیم.
- ارزیابی سلامت روان انسان‌ها صرفا در هنگام فعالیت حرفه‌ای و صرفا با رضایت ایشان مجاز است. از سنجش سلامت روان افرادی که رسما بیمارتان نیستند خودداری کنید و از واژه‌های روانپزشکی برای توصیف شخصیت منحصر به فرد و چند بعدی انسان‌ها بپرهیزید.
راهنماها، برنامک‌ها، و منابع مفید
منابع ارزشمند آموختن روانپزشکی فراوانند. در اینجا به برخی از منابع خوب و کاربردشان برای شما اشاره شده است. در کتابخانه بیمارستان به بیشتر این کتاب‌ها دسترسی دارید.
- برنامک معیارهای تشخیصی DSM-5
به این ابزار بسیار نیاز خواهید داشت. در این برنامه با جستجوی نام اختلالهای روانپزشکی، معیارهای تشخیصی آن‌ها را مشاهده می‌کنید و این در راندها و در بالین به فهم بیمار و به خاطرسپاری معیارها کمک می‌کند. از اینجا این برنامک را دریافت کنید.
- چک‌لیست شرح حال و معاینه در 1 برگ
در 1 برگه اجزای شرح حال و معاینه روانپزشکی و همچنین علائم و نشانه‌ها و سندروم‌های رایج خلاصه شده‌اند. می‌توانید این کاربرگ را پرینت بگیرید و با کمک آن شرح حال بگیرید یا در جلسات، علائم را شناسایی کنید. از اینجا کاربرگ را دریافت کنید.
- کتاب اورژانس روانپزشکی با نمونه‌های بالینی
این کتاب می‌تواند شما را به سرعت برای مدیریت بیمارانی که در اورژانس ویزیت خواهید کرد آماده کند. در این کتاب از جمله به پرخاشگری، خودکشی و مدیریت قربانیان سوانح پرداخته شده است. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
- خلاصه (Synopsis) روانپزشکی کاپلان و سادوک
حجم این منبع ارزشمند نسبتا کم است و کمتر به اختلاف نظرهای علمی پرداخته است و به این ترتیب، یک منبع کم‌ابهام و مناسب برای آغاز آشنایی با هر مبحث است. این یکی از منابع رسمی ارزیابی دستیاران در کشور ماست. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
- برنامک Medscape
هنگام طبابت برخی از امکانات این برنامۀ ارزشمند خیلی به کارتان می‌آیند؛ مثلا دسترسی سریع به دوز مناسب داروها، محاسبه‌گر فاصلۀ QT اصلاح شده، نیمه عمر داروها، و تصحیح دوز دارو طبق عملکرد کلیوی. از اینجا معرفی این برنامک را ببینید.
- کتاب مشاوره روانپزشکی با نمونه‌های بالینی
این کتاب شما را با مشاوره دادن به همکارانتان در دیگر تخصص‌های پزشکی و همچنین مهارت‌های ارزشمندی مانند «دادن خبر بد» و «مدیریت بیمار رو به مرگ» آشنا می‌کند. این یکی از تجربه‌های ارزشمند شما در مراکز جنرال مانند بیمارستان رسول اکرم یا بیمارستان کودکان علی اصغر خواهد بود. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
- کتاب جامع (Comprehensive) روانپزشکی کاپلان و سادوک
در این منبع ارزشمند، ابعاد مختلف علوم پایه و بالینی مرتبط با روانپزشکی با تفصیلی بیشتر بیان و ابهام‌ها و اختلاف نظرهای موجود تا حدی به بحث گذاشته شده‌اند. این هم یکی از منابع رسمی ارزیابی دستیاران در کشور ماست. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
- علائم و نشانه‌ها در ذهن سیمز
برای مشاهدۀ تعریف کوتاهی از یک علامت یا نشانۀ روانپزشکی می‌توانید از واژه‌نامۀ انتهای کتاب خلاصه (Synopsis) روانپزشکی کاپلان و سادوک استفاده کنید. اما برای بررسی عمیق و دقیق، نگاه کردن به این منبع معتبر را مد نظر داشته باشید. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
- روانپزشکی قانونی
در این کتاب به ابعاد قانونی و قضایی روانپزشکی پرداخته شده تا روانپزشکان با حداقل‌های ضروری در این زمینه آشنا باشند. از اینجا خلاصۀ این کتاب را دریافت کنید که یکی از منابع ارزیابی دستیاران هم هست.
- منشور اخلاقی انجمن علمی روانپزشکان ایران
در این متن کوتاه که یکی از منابع ارزیابی دستیاران هم هست استانداردهای حرفه‌ای یک روانپزشک ایرانی ترسیم شده و به وظایف او در قبال مراجعان و جامعه پرداخته شده است. از اینجا منشور را دریافت کنید.
- راهنمای فراگیری روان درمانی حمایتی همراه با مثال های بالینی
پس از ماهر شدن در روانپزشکی پدیدارشناسانه به تدریج با مبانی و روش‌های گوناگون روان‌درمانی آشنا خواهید شد. در این کتاب، نمونه‌های متعدد از گفتگوی بیمار و درمانگر ارائه و شیوۀ اندیشیدن صحیح به بیمار در هر موقعیت تبیین شده است و لذا برای آغاز آشنایی شما با این جهان پیچیده یکی از گزینه‌های مناسب است. از اینجا معرفی این کتاب را ببینید.
اهداف آموزشی شما
می‌توانید از اینجا کوریکولوم آموزشی دستیاری روانپزشکی مدون شده در وزارت بهداشت و درمان کشورمان ویرایش سال 1397 را دریافت کنید. در این سند مفصل در کنار بیان تاریخچه و ارزش‌ها، توانمندی‌های ضروری یک روانپزشک با جزئیات کامل فهرست شده‌اند. به علاوه، به چرخش‌های مختلف هر یک از سال‌های دستیاری نیز اشاره شده است.
مطابق این برنامه، پیامدهای مورد انتظار از دانش‌آموختۀ روانپزشکی شامل موارد زیر است:
- با تاریخچه و سیر تحولات روانپزشکی در ایران و جهان آشنا باشد.
- با مبانی زیست‌شناختی، روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی بیماری‌ها آشنا باشد.
- توانایی ارزیابی، مشاوره و درمان اختلالهای روانپزشکی، مشکلات روانشناختی و میانفردی، و ارائه خدمات مراقبتی مستمر را داشته باشد.
- توانایی مدیریت و نظارت بر گروههای ارائه‌کننده خدمات سلامت روان را کسب کرده باشد.
- مهارت لازم را برای برنامه‌ریزی سلامت روان در سطح جامعـه (حـداقل در حیطـه منطقـه تحـت پوشـش مرکـز جـامع روانپزشکی) پیدا کرده باشد.
- برای درمان جامع و بازتوانبخشی تمام اختلالهای روانپزشکی و نیز اختلالهای شایع طبـی مـرتبط بـا روان پزشـکی توانایی و نگرش مناسب را کسب کرده باشد.
- توانایی انجام پژوهش‌های کاربردی در رشته روانپزشکی را کسب کرده باشد.
- اصول اخلاق حرفه‌ای را در کار خویش رعایت نماید.
افزون بر آن، می‌توانید از اینجا منزل‌های روانپزشکی، نسخه دوم به سال 2021، تدوین شده توسط شورای اعتباربخشی آموزش پزشکی تکمیلی یا ACGME را دریافت کنید. این شورا یک نهاد غیرانتفاعی خصوصی معتبر در ایالات متحده و یکی از منابع تدوین کوریکولوم دستیاری روانپزشکی کشورمان است. این منزل‌ها به دقت مراحل پیشرفت دستیار روانپزشکی در ابعاد مختلف توانمندی‌های مورد نیازش را مشخص کرده‌اند. به کمک آن می‌توانید نقاط قوت و ضعفتان را پیدا کنید و مرحلۀ بعدی برای بهبود هر توانمندی‌تان را بشناسید. در هر زمینه رسیدن به مرحلۀ 4 هدف مورد نظر برای دستیار است و مرحلۀ 5 حد فوق‌العادۀ آن محسوب می‌شود.
دستورالعمل‌ها و مقررات
برخی از مقررات و دستورالعمل‌های مرتبط با دوران دستیاری‌تان را در ادامه می‌توانید ملاحظه کنید؛ در موارد مهم حتما آخرین تغییرات این اسناد را از مسئولین آموزش مرکز جویا شوید.
- آییننامه داخلی مقررات کشیک دستیاران
- اصول حرفه‌ای دستیاران و مقررات آن
- فرم نظرسنجی کیفیت امکانات رفاهی
- فرم ارزیابی مهارت‌های بالینی دستیاران در انتهای فصل
- دستورالعمل مستندسازی پرونده پزشکی
- دستورالعمل سطوح دسترسی به اطلاعات پرونده پزشکی
- استانداردهای پوشش
- نمودار سازمانی بیمارستان
لطفا پیشنهادهای خود را به صورت مکتوب به آموزش بیمارستان تحویل دهید یا به mahmoodi.iums@gmail.com نامه بفرستید.
آرزومند بهروزی شما
آموزش مرکز روانپزشکی ایران